روش های چک کردن دمای CPU؛ دمای استاندارد پردازنده چقدر است؟

اگر با قوانین پایه‌ای علم الکترونیک مقداری آشنایی داشته باشید، حتماً می‌دانید که تغییرات دما و به خصوص افزایش آن یکی از مهم‌ترین محدودیت‌ها برای ساخت ترانزیستور و تراشه‌های مجتمع محسوب می‌شود و دلیل خرابی بسیاری از قطعات الکترونیکی نیز همین افزایش بیش از حد دمای قطعه است. در واقع دمای قطعات الکترونیکی مانند تراشه‌های مجتمع و پردازنده‌ها به عنوان یکی از معیارهای بسیار مهم در عملکرد این قطعات شمرده می‌شود.

در مورد پردازنده‌ها به عبارتی می‌توان گفت بررسی تست دمای CPU کامپیوتر شبیه بررسی روغن خودرو است؛ به این صورت که نیازی نیست این کار را هر روز انجام دهید، اما باید هر چند ماه یک بار دمای پردازنده خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید که سیستم شما در بهترین شرایط ممکن قرار دارد. این امر مخصوصاً زمانی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود که شما مرتباً با سیستم خود کارهای پردازشی سنگین مانند گیمینگ یا اورکلاکینگ انجام دهید.

در حالت کلی، چک کردن دمای CPU و تحت کنترل نگه داشتن آن، عملکرد و پایداری سیستم را در طولانی مدت بهبود می‌بخشد. 

خوشبختانه، فهمیدن دمای CPU فرایندی ساده است و نیازی به باز کردن کیس و چسباندن دماسنج به داخل آن ندارد. هر CPU دارای سنسورهای دیجیتال داخلی است، بنابراین تنها چیزی که شما نیاز دارید نرم افزاری برای خواندن اندازه‌گیری‌های انجام شده توسط این سنسورها در ویندوز 11، ویندوز 10 یا سایر سیستم عامل‌ها است.

در ادامه‌ی این مقاله شهر سخت افزار توضیح خواهیم داد که چگونه دمای CPU خود را بفهمیم و دمای استاندارد سی پی یو و محدوده ایمن دما برای CPU چیست؟

روش چک کردن دمای سی پی یو در ویندوز 10 و ویندوز 11

بررسی دمای CPU سیستم شما به آسانی نصب یکی از نرم افزارهای رایگان مانیتورینگ و سپس خواندن خروجی آن است. از این رو روش فهمیدن دمای سی پی یو در ویندوز 7 هیچ تفاوتی با روش نمایش دمای CPU در ویندوز 10 ندارد.

بهترین ابزارها برای نمایش دمای CPU کامپیوتر نرم افزارهایی از جمله Core Temp (لینک دانلود)، CAM NZXT (لینک دانلود)، AIDA64 (لینک دانلود)، HWiINFO (لینک دانلود) یا HWMonitor (لینک دانلود) هستند که برای دانلود و نصب هر کدام می‌توانید روی لینک مقابل آن‌ها کلیک کنید.

اهمیت تست دمای CPU

کاربران حرفه‌ای یا اورکلاکرهای CPU نیاز به اندازه‌گیری‌های دقیق‌تری از دمای پردازنده دارند. این افراد می‌توانند از نرم‌افزار eXtreme Tuning Utility اینتل (لینک دانلود) و نرم‌افزار Ryzen Master ای ام دی (لینک دانلود) که توسط سازندگان تراشه طراحی شده‌ استفاده نمایند که گزینه‌های پیشرفته‌تری را در اختیارشان می‌گذارد.

اپ‌های فوق تنها چند نمونه از این ابزارها هستند که هر کدام قابلیت‌های مخصوص خود را دارند و همگی قادر به نمایش دمای CPU کامپیوتر هستند. در ادامه به شما نشان خواهیم داد که نرم افزارهای CAM و Core Temp که ساده‌ترین نرم‌افزارهای برای مشاهده دمای CPU هستند چگونه کار می‌کنند و چه اطلاعاتی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند.

نرم افزار نمایش دمای سی پی یو CAM

نرم افزار CAM توسط شرکت NZXT، سازنده‌ی نام‌آشنای محصولاتی چون کیس های کامپیوتر، منبع تغذیه و خنک کننده سی پی یو، توسعه یافته است. هرچند نرم افزار CAM برای استفاده با محصولات NZXT طراحی شده است، اما حتی اگر هیچ سخت افزار ساخت NZXT هم روی سیستم خود نصب نکرده باشید، این نرم افزار به عنوان یک ابزار نظارت معمولی در ویندوز 10 یا ویندوز11 هم عملکرد بسیار خوبی دارند. پس از نصب و اجرای آن، اگر قصد ساخت یک حساب کاربری را ندارید، می‌توانید از نرم‌افزار در حالت مهمان (Guest Mode) استفاده کنید.

پس از نصب، نرم افزار CAM یک رابط کاربری واضح و آسان دارد که در آن شما می‌توانید مشخصات کامل سیستم خود از قبیل دمای CPU در حالت عادی و دمای پردازنده گرافیکی را مشاهده کنید. اولین بلوک از سمت چپ که PC Monitoring نام دارد وضعیت CPU را به شما می‌گوید که بار پردازشی، دما، سرعت کلاک و سرعت فن خنک کننده آن را نشان می‌دهد. همچنین شما می‌توانید برای دسترسی به جزئیات بیشتر روی این بلوک کلیک کنید.

همانطور که در تصویر می‌بینید دمای فعلی CPU این سیستم 36 درجه سانتیگراد (C) است که یک دمای نرمال CPU در حالت بی‌استفاده است.

CAM همچنین دارای قابلیتی است که وقتی این برنامه در حال اجرا است و وارد یک بازی می‌شوید به طور خودکار روشن می‌شود. این قابلیت می‌تواند وضعیت CPU را در حین بازی به شما نشان دهد و در نتیجه چک کردن دمای سی پی یو در حین اجرای بازی‌ها نیز به لطف این برنامه کار آسانی خواهد بود.

چک کردن دمای سی پی یو در ویندوز 11

فهمیدن دمای CPU در ویندوز 11 نیز تفاوت چندانی با ویندوز 10 ندارد و با نصب یک نرم‌افزار می‌توانید نسبت به مشاهده و نمایش دمای CPU کامپیوتر اقدام کنید. نرم‌افزار‌هایی که پیش از این بدان اشاره شد نیز قابلیت نصب روی ویندوز 11 را داشته و اپلیکیشن‌هایی که در ادامه به آن می‌پردازیم نیز روی ویندوز 7 و 10 نیز قابل نصبند.

نرم افزار نمایش دمای سی پی یو Core Temp

شما همچنین می‌توانید از ابزار Core Temp، یکی از بهترین ابزارها برای فهمیدن دمای CPU در ویندوز 11 و ویندوز 10، استفاده کنید (از این لینک دانلود کنید). این ابزار کم‌حجم‌تری است که رابط کاربری ساده‌تری نیز دارد. فقط مطمئن شوید که در حین نصب تیک گزینه freeware را بردارید.

Core Temp دمای هر هسته CPU شما را نشان می‌دهد. پس از نصب و اجرای برنامه، سمت چپ اندازه‌گیری‌ها دمای لحظه‌ای هر هسته CPU را نشان می‌دهد. اما برای تشخیص دمای CPU ما بیشتر به ستون‌های Min (حداقل دما) و Max (حداکثر دما) علاقه‌مندیم که حداقل و حداکثر دمای مطلق ثبت شده از سی پی یو در حین اجرای برنامه را نشان می‌دهند. برای مثال، CPU در تصویر زیر حداقل دمای 32 درجه سانتیگراد و حداکثر دمای 51 درجه سانتیگراد را ثبت کرده است و بنابراین در دمای معمولی و استاندارد کار می‌کند.

اگر می‌خواهید دمای CPU کامپیوتر خود را در طول استفاده‌های روزمره بررسی کنید، می‌توانید در حین انجام کارهای معمولی خود، Core Temp را در حال اجرا بگذارید. با این حال، اگر می‌خواهید حداکثر دمای ممکن را اندازه‌گیری کنید، می‌توانید با اجرای تست استرس Prime95 به مدت 30 دقیقه (از این لینک دانلود کنید) در ویندوز 10 یا ویندوز 11 حداکثر دمای پردازنده خود را بدست آورید. فقط توجه داشته باشید که این برنامه بار بسیار سنگینی را بر روی کامپیوتر شما وارد می‌کند و استفاده بی‌دلیل از آن به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.

نرم افزار تست دمای CPU

بهترین راه برای چک کردن دمای CPU در حین بازی این است که برنامه را اجرا کنید، برای مدتی بازی کنید و سپس دوباره اعداد و ارقام برنامه را بررسی کنید تا حداکثر دمای ثبت شده را مشاهده کنید. اگر این ارقام بالاتر از 95 درجه سانتیگراد باشد، باید نگران باشید. هر چیزی بین 80 تا 95 درجه سانتیگراد نگران‌کننده نیست، اما می‌تواند بهتر از این هم باشد. اعداد پایین‌تر از 80 درجه نیز کاملاً معمولی محسوب می‌شوند.

روش مشاهده دمای CPU بدون نرم افزار

افزون بر نرم افزارهای مشاهده دمای سی پی یو، شما می‌توانید دمای CPU خود را در BIOS یا UEFI سیستم نیز بررسی کنید. اما توجه داشته باشید که این روش فقط دمای CPU شما را در بلااستفاده (Idle) نشان می‌دهد. این بدان معناست که وقتی وارد ویندوز 10 یا سیستم عامل دیگری می‌شوید، دمای سی پی یو شما بسیار بالاتر از آتچه در بایوس دیده‌اید خواهد بود.

ورود به بایوس برای فهمیدن دمای CPU بسیار ساده است. در اکثر پلتفرم‌ها، شما برای این کار باید ابتدا سیستم را ریست کنید و پس از راه‌اندازی مجدد، یکی از دکمه‌‌های Delete یا F2 چندین بار کلیک کنید. باید در نظر داشت که همه مادربردها دمای CPU را در BIOS لیست نمی‌کنند.

در هر صورت هنگامی که وارد بایوس شدید، می‌توانید دمای سی پی یو را در قسمت «Hardware Monitor» مشاهده کنید. این بخش در بایوس‌های مختلف می‌تواند نام‌های مختلفی نیز داشته باشید، برای مثال بخش‌های «PC Health Status» یا «Status» نیز مربوط به چک کردن دمای سی پی یو هستند.

مشاهده و تست دمای CPU در بایوس

مجدداً باید اشاره کرد که در این روش، شما فقط دمای CPU در حالت بیکاری را بدست می‌آورید. از این رو پیشنهاد می‌شود برای دسترسی به اطلاعات آنی و دقیق‌تر و فهمیدن دمای سی پی یو، از یکی از نرم افزارهای گفته شده پس از بوت شدن سیستم عامل استفاده کنید.

دمای ایمن و نرمال CPU چیست؟

در حالت کلی هنگامی که CPU بیکار است، دمای خوب هر چیزی کمتر یا حدود 50 درجه سانتیگراد است. تحت پردازش‌های بیشتر، مانند هنگام اجرای یک بازی، رندر کردن یک ویدیو، یا سایر کارهای سنگین، CPU شما انرژی بیشتری مصرف می‌کند و بنابراین در دمای بالاتری کار خواهد کرد.

این دمای خاص که «دمای بار» یا Load Temperature نامیده می‌شود، بسیار مهمتر از دمای حالت «بیکار» یا Idle است. بنابراین باید به طور دوره‌ای دمای CPU خود را تحت پردازش‌های سنگین بررسی و کنترل کنید تا از کارکرد درست آن اطمینان حاصل کنید.

زیر پردازش‌های سنگین دمای CPU شما در حالت ایده‌آل زیر 80 درجه سانتیگراد خواهد ماند. اگرچه برخی از CPUها ممکن است در لپ‌تاپ‌های گیمینگ یا رایانه‌های با فرم کوچک (SFF) داغ‌تر شوند.

پردازنده‌های سری Ryzen 5000 ای ام دی با خنک کننده خود تا دمای 95 درجه سانتی‌گراد هم بدون هیچ مشکلی کار می‌کنند، در حالی که سری پردازنده‌های Ryzen 7000 هرچند برای کار در همان دمای 95 درجه سانتی‌گراد (حتی با کولر آبی) طراحی شده‌اند، اما بعضاً (مانند Ryzen 9 7950X3D و Ryzen 9 7900X3D) نهایتاً تا دمای 89 درجه سانتیگراد می‌توانند بدون مشکل کار کنند. در نتیجه پیشنهاد می‌شود محدوده دمایی مخصوص CPU خود را نیز از سایت‌های تکنولوژی یا سایت شرکت سازنده آن چک کنید.

در همین حال، پردازنده‌های Core i9 نسل دوازدهم Alder Lake و نسل سیزدهم Raptor Lake اینتل تا دمای 100 درجه سانتیگراد به صورت کاملاً عادی کار خواهند کرد. این دماها در محدوده دمایی این پردازنده های خاص هستند و اگر در فرآیند چک کردن دمای سی پی یو خود به این ارقام رسیدید جای نگرانی نیست.

یک نمونه کولر بادی قدرتمند برای CPU

به این ترتیب، هرچند آستانه 80 درجه سانتیگراد به عنوان یک شاخص کلی خوب عمل می‌کند، بهتر است با توجه به مدل پردازنده‌ی خود، اطمینان حاصل کنید که دمای پردازنده شما از دمای «TJ Max» (حداکثر دمای جانکشن) تجاوز نمی‌کند. دمای TJ Max هر CPU، حد ایمن برای هر پردازنده را مشخص می‌کند. TJ Max بر اساس تراشه متفاوت است، اما اکثر نرم افزارهای نظارتی این مقدار را فهرست می‌کنند. علاوه بر این، شما می‌توانید مشخصات تراشه را در وب‌سایت شرکت سازنده آن نیز بررسی کنید.

استفاده از برنامه‌ برای تشخیص دمای CPU

برای تراشه‌های قدیمی‌تر هم تا کمی بالاتر از دمای 80 درجه سانتیگراد مشکلی نیست، اما هر چیزی بالاتر از 95 درجه سانتیگراد معمولاً خطرناک محسوب می‌شود. در این مرحله، اکثر CPUها گلوگاه می‌شوند، به این معنی که تراشه شما برای اطمینان از داغ نشدن بیش از حد، فرکانس کلاک خود را به سرعت کاهش می‌دهد و در نتیجه‌ی این کار ممکن است کامپیوتر شما خاموش شود.

کاربران حرفه‌ای‌تری که می‌خواهند حداکثر اطمینان را داشته باشند که CPU آنها می‌تواند پردازش‌های بسیار سنگین را تحمل کند، باید CPU خود را تا 100٪ با استفاده از برنامه‌هایی مانند Prime95 (لینک دانلود) یا AIDA64 (لینک دانلود) آزمایش کنند. توجه داشته باشید که اجرای این آزمون‌های سنگین برای کاربران عادی به هیچ عنوان پیشنهاد نمی‌شود، چراکه این کار ممکن است به خرابی CPU یا حتی سوختن برد کامپیوتر منجر شود.

هنگام اجرای چنین تست استرسی باید با استفاده از ابزارهای ذکر شده دماهای مختلف پردازنده را به دقت زیر نظر داشته باشید و پس از رسیدن به دمای بیشینه (بالاتر از 95 درجه سانتیگراد) سریعاً آزمون را متوقف کنید. متخصصین حوزه اورکلاکینگ پردازنده، زمان یک تست استرس ایده‌آل را یک ساعت در نظر می‌گیرند، البته حداکثر دمای پردازنده شما احتمالاً بعد از 10 الی 15 دقیقه کاهش می‌یابد.